Levend erfgoed, dat is het thema van de Vriendenloterij Open Monumentendag in 2023. In Bronckhorst is levend erfgoed volop aanwezig. Een mooi voorbeeld zijn de molens die herinneren aan tijden dat boeren er graan brachten, molenaars het tot meel maalden en bakkers er brood van bakten. Zo ging het eeuwenlang, vele generaties groeiden op tussen de draaiende molens en zagen de molenaars aan het werk.
Bronckhorst mag zich verheugen op tien molens die maalvaardig zijn, allen rijksmonument. Het rijk steunt eigenaren van molens met een bijdrage maar dat is niet voldoende; het is vooral dankzij vrijwilligers en sponsoren dat de molens kunnen blijven draaien en malen.
Onlangs is de Coops Molen in Zelhem gerestaureerd; er stond alleen nog een romp maar nu suizen trotse wieken aan de wind. Het is de oudste molen in de gemeente, gebouwd in 1818: een stoere grondzeiler, de wieken raken bijna de grond.
Iets verderop staat de Wittebrinkse Molen, het is een beltmolen, gebouwd op een heuvel om zoveel mogelijk wind te vangen.
In de bebouwde kom van Vorden staan twee grote molens zij aan zij: molen De Hoop en de Hackfortsche Windmolen, hoog boven de bebouwing om voldoende wind te vangen. Het zijn stellingmolens, rondom de romp is een houten steiger gemaakt van waaraf de molenaars de zeilen op de wieken kunnen rollen en de molen naar de wind kunnen kruien.
De Lindesche molen, in het gelijknamige buurtschap bij Vorden, is van veraf zichtbaar. Er hangt een grote plaquette met daarop een gedicht waarin het belang van de molen wordt verteld, de bijnaam is dan ook ‘Ons Belang’.
Naast wind is ook water was een belangrijke krachtbron, twee watermolens laten dit zien.
De Hackforsche watermolen in Vorden voorzag het landgoed en de omgeving van meel, aangedreven door de kracht van de Baakse Beek, hier Hackfortsche Beek genoemd.
Ook landgoed Keppel heeft een eigen watermolen. De Keppels watermolen wordt gevoed door de Oude IJssel. Toen de loop van deze rivier in 1945 werd gewijzigd kon de molen niet meer draaien. Dit is opgelost door er een molen bij te plaatsen. De Follega molen (een spinnenkop) is in het Friese Follega gebouwd en voert water uit de rivier naar de watermolen zodat beide molens kunnen draaien.
De Bronkhorster Molen in Steenderen is ook een beltmolen. Hij staat vrij in het land, veilig voor overstromingen van de IJssel en vol in de wind. Vroeger rolden hier met Pasen eieren van de belt onder gejoel van de plaatselijke jeugd. Het was een wedstrijd met prijzen voor de gelukkigen waarvan het ei heel beneden kwam.
Beltmolen de Hoop in het dorp Rha is in 1998 gerestaureerd dankzij de bevlogen inzet van de eigenaren, overheden en alle inwoners van het dorp; een mooie samenwerking met een prachtig resultaat!