Kermis en bielemans in Bronkhorst
Bronkhorst – Op de eerste donderdag en vrijdag in september vindt in het stadje Bronkhorst de jaarlijkse kermis plaats. Dit feest is een van de hechte schakels die het middeleeuwse stadje nog met het verleden verbindt. Schutterij Eendracht van Bronkhorst speelt immers een hoofdrol.
De geschiedenis van de schuttersgilden gaat terug naar de dertiende eeuw. Zij verdedigden de stadsmuren en waakten over de openbare orde. Ingelijfd waren bielemannen (in Oost-Nederland bielemans genoemd), die zoals het woord al zegt, een bijl meedroegen om de weg voor de schutters vrij te maken van obstakels.
Levend erfgoed
Kwamen de schutters een aantal eeuwen later in actie bij oproer, brand en als nachtwacht, na 1900 was het gedaan met die taken en werd het organiseren van de kermis het speerpunt van de schutterijen. De bielemans bleven: zonder hen geen kermis!
De militaire uniformen van de bielemans waren destijds versleten, geld voor nieuwe was er niet. Uit verschillende lappen stof werden nieuwe pakken gemaakt en zo ontstond de bonte outfit van de huidige bieleman.
Johan Mennink, Bronkhorstenaar van geboorte, is een van hen die het kleurrijke pak aantrekt tijdens de kermis en, gewapend met een bijl, voorop gaat in de optocht van de schutterij. “Na een ronde door het stadje is de wei ten oosten van de kasteelheuvel een voorlopig eindpunt; daar vindt het vogelschieten plaats. Zodra de koning, uiteraard uit Bronkhorst, bekend is, met de door hem gekozen koningin is verenigd, gaat de optocht terug naar het stadje. De bielemans voeren steeds dezelfde danspassen uit, zoveel mogelijk op maat van de muziek. Tweemaal wordt de optocht onderbroken om de met bloemen versierde paaltjes om te hakken. De bielemans dansen om de paaltjes heen en scherpen hun bijlen aan een ontbijtkoek. Er wordt flink ingehakt op de paaltjes, net zolang totdat deze het begeven. Pas als het laatste paaltje op het Kapelplein is omgehakt, kan het jaarlijkse feest van de kermis in Bronkhorst beginnen!”
Rituelen
De bielemans zouden de vruchtbaarheidsgeesten voorstellen, ze dansen met opgeheven handen om zo de zegen van de goden over de vruchtbaarheid van het land af te smeken. Hun dans is als die van clowns, daarmee de grilligheid van de demonen uitbeeldend. De bijl die zij meedragen, herinnert aan de god van de bliksem. Godsdienstige rituelen van heidense volkeren dus.
Schutterij Eendracht van Bronkhorst neemt afstand van deze verhalen en houdt vast aan de oorsprong van de bielemans.
Door Gerdy Voskamp en Margo van Steen