100 jaar busvervoer in de Achterhoek
Toen de Gelderse Stoomtramweg Mij. in 1923 13 T Ford bussen aanschafte, was dat het startmoment van busvervoer in de Achterhoek.
Naast de twee spoorlijnen Zutphen -Winterswijk -Arnhem was eind 19e eeuw een netwerk van lokaalspoor- en stoomtramlijnen aangelegd. Maar niet elk dorp had een spoorverbinding; daar werden de busjes ingezet.
Het idee om met bussen aanvullende lijnen te rijden werd snel omgezet in het vervangen van de stoomtram.
Door Frank van Setten
In de crisistijd van de jaren 30 moesten de bedrijven gaan samenwerken in één bedrijf; ‘GTW’. De ontwikkeling van de bus ging voortvarend; was de T Ford nog een soort paardenkoets met een motor, medio jaren 30 leek het al veel meer op de huidige bus.
In 1937 werden de spoorlijnen vanuit Doetinchem en Winterswijk naar Enschede opgeheven. De GTW ging op die trajecten succesvol buslijnen rijden.
Tijdens de oorlog veranderden de omstandigheden snel. Er kwam schaarste aan alles en de bezetter vorderde veel bussen. Onder moeilijke omstandigheden werd het vervoer voortgezet tot in september 1944 de algemene spoorwegstaking werd uitgeroepen.
Na de bevrijding was weinig over van het mooie busbedrijf. Met man en macht werd de wederopbouw ter hand genomen. Al in 1946 konden door gebruik van legerwagens en veel nieuwe bussen op vrijwel alle lijnen weer een dienstregeling worden geboden.
Door de toename van het gebruik van bromfiets en auto, liep het busvervoer terug. De GTW moest de kosten beperken: de conductrices verdwenen, de buschauffeur verkocht voortaan de kaartjes.
In 1977 werd het bedrijf opgesplitst in bus- en vrachtvervoer. GTW Streekvervoer werd Gelderse Streekvervoer Mij ‘GSM’.(de bedrijfsnaam van de eerste tram).
In de jaren 80 stelde de Rijksoverheid een aantal studies in om de kosten van het vervoer te beperken. Het voortbestaan van de spoor- en buslijnen stond op het spel. Na goed nadenken werd een nieuw model ingevoerd; trein en bus gingen optimaal samenwerken. Door het herschikken van de middelen kon een beter aanbod aan de reizigers worden dichtstbijzijnde station werd verbonden. Dit systeem leidde tot meer reizigers en het handhaven van de spoorlijnen.
In 1999 ging Syntus nog verder: trein en bus werden één bedrijf. Door de inzet van lightrail-materieel kon de frequentie op de spoorlijnen worden verhoogd tot ½ uurdiensten en tussen Doetinchem en Arnhem zelfs elk kwartier.
In 2010 nam Arriva de concessie van Syntus met het geïntegreerde OV-systeem over.
Mooi is dat 100 jaar na de start van de T Ford, Arriva in 2023 de waterstofbus introduceert. Een volledig nieuwe groene techniek, waarmee ingespeeld wordt op de wens om onze regio verder te vergroenen.