Het “Goed te Zelle” wordt reeds in 1326 vermeld als Gelders leengoed. Bezitter was Pelgrim van Selle. Hierna had het huis verschillende eigenaren. Het landgoed bestond uit Groot Zelle en Klein Zelle. Het huidige hoofdgebouw werd in 1792 gebouwd door Jacob Engelbert Tilman Grothe. Het landgoed komt in 1838 in bezit van de familie Van Dorth tot Medler.
In 1840 werd het huis met een verdieping verhoogd en verkreeg het een neoclassistisch uiterlijk. Naast het hoofdhuis is in 1787 een koestal en een koetshuis met paardenstallen gebouwd. Het geheel is voorzien van een fraaie tuin. Landgoed Zelle bestaat tegenwoordig uit ongeveer 150 ha bos, 100 ha cultuurgrond en 100 ha golfbaan (Golfbaan ’t Zelle). Ook worden er vakantiewoningen (boerderijtjes) verhuurd.
Bron: Rijksmonumentenregister
Het LANDHUIS Het Zelle is in 1792 gebouwd, in opdracht van Jacob Engelbert Tilman Grothe. Het is opgetrokken van rode baksteen, staat op een rechthoekige plattegrond en wordt afgesloten door een omlopend schilddak met blauwe pannen gedekt. Met frontons en zijstukken versierde dakkapellen in alle dakvlakken. Twee schoorstenen. Het voorste gedeelte is na 1838 hoger opgetrokken en staat als een scherm voor het gebouw. Het huis bestaat aan de voorzijde uit een souterrain, bel-etage, eerste verdieping en kap, aan de achterzijde ontbreekt de eerste verdieping . Alle vensters zijn van persiennes voorzien. De vijf traveeën brede voorgevel is symmetrisch van indeling. Een hardstenen stoep met ijzeren balustrade leidt op tot de voordeur met bovenlicht en omlijsting. De vensters van souterrain en bel-etage hebben rechte strekken, die van de eerste verdieping zijn met een rollaagje afgedekt. De vensters van de bel-etage hebben een achtruitsverdeling, die van de eerste verdieping een vierruits. De middentravee wordt afgesloten door een fronton met wijzerplaat waarop het jaartal 1792 is aangebracht. De achtergevel heeft (in 1947 vervangen) 28-ruitsramen op de bel-etage. Op het dak een windvaan met het jaartal 1792.
Beelden van het huis en twee boerderijen op het landgoed uit januari 2016
LANDGOED ’T ZELLE BV, Ruurloseweg 92a, 7255 MB Hengelo Gld,
Brochure Open Monumentendag Bronckhorst 2012
Het eigendom van het Zelle is ondergebracht in een Natuurschoonwet-B.V. Hierdoor wordt voorkomen dat het landgoed versnippert bij vererving. Op dit moment heeft de B.V. vier aandeelhouders: Josine (J.M.) barones van Dorth tot Medler, Mechteld (M.J.) Feilzer-barones van Dorth tot Medler, Gijs (G.C.) baron van Dorth tot Medler en Diederik (mr. D.Z.) baron van Dorth tot Medler. Ieder van hen bezit 25% van de aandelen. Zij hebben in totaal tien kinderen, die in de toekomst aandeelhouder zullen worden. Voor het dagelijkse beheer van het landgoed is in 2005 een directeur aangesteld: Gerrit Jan (ing. G.J.) Liet.
Het ”Goet te Zelle” wordt reeds in 1326 vermeld als Gelders leen. De bezitter ervan was Pelgrim van Selle. Na wat mutaties in de loop der eeuwen komt het landgoed in 1669 in handen van de familie Grothe. Deze familie heeft voor een belangrijk deel de ontwikkeling tot samenhangend landgoed vorm gegeven. In 1838 wordt het landgoed door de erven van A.J. Grothe verkocht aan R.E. baron van Dorth tot Medler. Sindsdien is het landgoed in handen van deze familie gebleven, al is door een vererving in de vrouwelijke lijn een tijdlang de familie Bosch van Drakestein eigenaar geweest.
Centraal op het landgoed ligt Huis ’t Zelle, vergezeld door prachtige bijgebouwen en omgeven door een gracht, oude hoeven, een zichtas en een lanenstelsel met zevensprong. Dit historische hart van het landgoed is in 2005 aangewezen als ’complex historische buitenplaats’ en geniet sindsdien de status van rijksmonument. Met een omvang van ongeveer 94 hectare beslaat de buitenplaatsbescherming ongeveer een kwart van het 360 hectare grote landgoed.
Naast de 94 hectare grote landschappelijke aanleg zijn de volgende gebouwen aangewezen als rijksmonument:
• Huis ’t Zelle
• Linker bouwhuis (koetshuis)
• Rechter bouwhuis (koestal)
• Aangebouwde schuur (brandschuur)
• Vrijstaande wagenloods
• Woonboerderij Sarinkdijk 21 met de ernaast staande schuur.
Op het landgoed is circa 170 hectare bos aanwezig, voor een groot deel bestaand uit inheemse boomsoorten. Daarnaast is er ongeveer 20 hectare natuurterrein. Er zijn drie pachtboerderijen op het Zelle: Groot Zelle, Klein Zelle en Groot Gotink. Het totale areaal cultuurgrond op het landgoed omvat 112 hectare en wordt in zijn geheel verpacht aan deze drie bedrijven. Tenslotte beschikt het Zelle over een 18-holes golfbaan met driving range en een 9-holes oefenbaan.
In de jaren vijftig van de 20e eeuw zijn in een bos aan de Zelledijk vier vakantiehuisjes gebouwd. Hiermee was het Zelle een voorloper op het gebied van verblijfsrecreatie in de Graafschap. In de loop van de daarop volgende decennia zijn zes voormalige pachtboerderijen en een voormalige boswachterswoning ook als vakantiewoning in gebruik genomen.
De indeling van het INTERIEUR is als volgt. Achter de voordeur ligt een kleine vestibule die overgaat in een hal. Haaks hierop staat een gang evenwijdig aan de voorgevel. De hal en gang zijn met marmeren platen belegd. Het gestucte plafond van hal en gang dateert van 1838 en is versierd met geprofileerde lijsten en bloemornamenten in het midden. Boven de deuren naar de Zaal, de huidige eetkamer en de voormalige eetkamer zijn stucversieringen aangebracht, verbeeldende respectievelijk een mand met druiven, een ladder en een staf (De Herfst), een mand met bloemen, hark en een zeis (De Zomer) en een vaas met bloemen op een sokkel, alles laat 18de-eeuws. Aan de rechterkant van de hal bevindt zich de Zaal ter breedte van twee ramen die uitzien op het voorplein en een raam in de rechterzijgevel. Tegen de achterwand van de Zaal is in de 20ste eeuw een uit Amsterdam afkomstige 18de-eeuwse marmeren schouw geplaatst. Aan weerszijden van de schouw bevonden zich doorgangen naar de daarachter gelegen kamers, waarvan de linker is dicht gemaakt. Aan de linkerkant van de hal is de eetkamer (voorheen Zitkamer) ter breedte van twee ramen die uitzien op het voorplein. Tegen de linkerwand van de eetkamer staat een gemarmerde houten schouw in vroeg 19de-eeuwse vormen. Het venster rechts daarnaast is gedicht in 1947 ten behoeve van een voedsellift. Stucplafond met geprofileerde lijst met rozetjes op de hoeken. In het achterste deel van het huis liggen drie vertrekken naast elkaar. Het middelste vertrek, de voormalige eetkamer, is voorzien van een zwart marmeren schouw met witte consoles tegen de rechterwand. De schouwboezem is versierd met gekleurd figuratief stucwerk in de vorm van guirlandes en een koord waaraan een bloemenmand hangt. Het vertrek rechts daarvan met een venster uitziend op de achterzijde van het terrein en een openslaande deur in de zijgevel, heeft een eenvoudig stucplafond en een stookplaats tegen de wand met de voormalige eetkamer. Het vertrek links van de voormalige eetkamer was als kantoor in gebruik en is thans als keuken ingericht. Het trappenhuis bevindt zich in het linkergedeelte van het huis. Het is voorzien van een leuning met platte balusters. De trap leidt naar het onderhuis of souterrain met de kelders en de verdieping met de slaapkamers. Het onderhuis heeft een voor- en achtergedeelte, van elkaar gescheiden door een gang evenwijdig aan de voorgevel. Alle vertrekken, alsmede de gang zijn overdekt met troggewelven op houten balken. Uitzondering vormen de keuken en het vertrek aan de rechtervoorkant die van een enkelvoudige balklaag zijn voorzien. Alle vensters hebben binnen- en buitenluiken. De keuken ligt in het voorste deel van het onderhuis, schouw tegen de buitenmuur links, aanrecht met pomp onder de ramen. Naast de keuken bevindt zich een voormalige slaapkamer voor het personeel. In het achterste gedeelte van het souterrain zijn voorraadkelders ondergebracht. De verdieping van het huis is voor wat het voorste deel betreft van slaapkamers voorzien. De middelste kamer heeft stucversiering in neorenaissancestijl. Het door een gang gescheiden achterste gedeelte is grotendeels als zolder in gebruik.
Waardering
Het LANDHUIS Het Zelle is van algemeen architectuur- en cultuurhistorisch belang
– wegens de ouderdom
– als voorbeeld van een vroeg 19de-eeuwse edelmanswoning
– wegens de gaafheid van ex- en interieur
– wegens de nagenoeg oorspronkelijke plattegrond en indeling;
– wegens de kenmerkende ligging aan het eind van het oorspronkelijke 18de-eeuwse lanenpatroon;
– wegens de ensemblewaarde als bepalend onderdeel van de historische buitenplaats